در پسِ هر حرکت قیمتی بازار بورس برای سرمایه گذاری هوشمند بورس، عاملی پنهان اما قدرتمند وجود دارد. احساسات بازار بورس (Market Sentiment).

این مفهوم به زبان ساده، بازتاب روان‌شناسی جمعی سرمایه‌گذاران است. ترکیبی از ترس، طمع، امید، بی‌اعتمادی و هیجان که به صورت جمعی، جهت کلی بازار را تعیین می‌کند.

در سال‌های اخیر، با پیشرفت علم داده و هوش مصنوعی، تحلیل احساسات بازار از سطح شهود انسانی فراتر رفته و به یکی از شاخص‌های کلیدی در مدل‌سازی رفتاری بازارهای مالی تبدیل شده است.

تعریف دقیق احساسات بازار بورس

به‌صورت تخصصی، احساسات بازار (Market Sentiment) به معنای جهت و شدت احساسات غالب فعالان بازار نسبت به آینده قیمت دارایی‌هاست.

به‌عبارت دیگر:

احساسات بازار همان “حس جمعی” نسبت به روند آینده است. خواه خوش‌بینانه (Bullish) یا بدبینانه (Bearish). این احساسات ممکن است ناشی از عوامل اقتصادی (مانند نرخ بهره و تورم)، سیاسی (مانند تحریم‌ها یا انتخابات)، یا حتی روانی (مانند ترس از ریزش یا فومو – FOMO) باشند.

تاریخچه شکل‌گیری مفهوم احساسات بازار

اصطلاح Market Sentiment نخستین بار در دهه‌ی ۱۹۵۰ میلادی در مقالات مالی دانشگاه شیکاگو و بعد در نظریات Behavioral Finance (مالی رفتاری) مطرح شد. تا پیش از آن، مدل‌های کلاسیک مالی بر این باور بودند که بازارها کارا (Efficient) هستند و قیمت‌ها تمام اطلاعات را بازتاب می‌دهند.

اما در دهه‌های ۷۰ و ۸۰، اقتصاددانانی مانند دنیل کاهنمن (Daniel Kahneman) و آموس تورسکی (Amos Tversky) با معرفی نظریه رفتارهای شناختی و سوگیری‌های تصمیم‌گیری، نشان دادند که بازارها بیش از آنکه عقلانی باشند، احساسی‌اند.

از آن زمان، احساسات بازار به عنوان شاخصی مکمل برای تحلیل تکنیکال و بنیادی شناخته شد. شاخصی که نه قیمت‌ها را توضیح می‌دهد، بلکه پشت پرده‌ی حرکات آن‌ها را آشکار می‌کند.

اجزای اصلی احساسات بازار

احساسات بازار از سه مؤلفه اصلی تشکیل می‌شود:

احساسات روانی (Psychological Sentiment)

بازتاب مستقیم هیجانات جمعی مانند ترس از ریزش یا طمع برای رشد سریع. در بازارهای صعودی، طمع باعث حباب قیمتی می‌شود؛ در بازارهای نزولی، ترس موجب فروش‌های هیجانی (Panic Selling).

احساسات رفتاری (Behavioral Sentiment)

در این سطح، تصمیمات گروهی و رفتارهای گله‌ای (Herd Behavior) بررسی می‌شوند. سرمایه‌گذاران، به‌ویژه در بازارهای نوظهور مانند ایران، اغلب تمایل دارند رفتار جمع را تقلید کنند، حتی اگر داده‌ها خلاف آن را نشان دهند.

احساسات داده‌محور (Data Sentiment)

در دنیای مدرن، احساسات بازار تنها از رفتار افراد استخراج نمی‌شود؛ بلکه از داده‌های متنی (اخبار، شبکه‌های اجتماعی، اطلاعیه‌های کدال) با استفاده از تحلیل زبان طبیعی (NLP) نیز استخراج می‌گردد.

چگونه احساسات بازار اندازه‌گیری می‌شود؟

تحلیل احساسات بازار در عصر داده‌های عظیم، به کمک مدل‌های پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing) و هوش مصنوعی انجام می‌شود.

ابزارهای مدرن مانند بورس ۳۶۵ پرشین سیستم هخامنش، از ترکیب چند منبع داده برای محاسبه شاخص احساس بازار (Market Sentiment Index – MSI) استفاده می‌کنند:

منبع داده نوع تحلیل خروجی

اخبار اقتصادی و رسانه‌ها NLP و تحلیل واژگان مثبت/منفی نمره‌ی احساس عمومی بازار

شبکه‌های اجتماعی تحلیل احساسات کاربران (Sentiment Mining) جهت‌گیری هیجانی سرمایه‌گذاران خرد

داده‌های معاملاتی TSETMC رفتار حجمی و قیمتی ترس یا طمع نهادی

اطلاعیه‌های کدال تحلیل بنیادی لحظه‌ای خوش‌بینی یا بدبینی بنیادی

نتیجه‌ی این داده‌ها به صورت شاخص ترکیبی بین ۰ تا ۱۰۰ ارائه می‌شود:

۰–۳۰: بازار در وضعیت ترس شدید (Extreme Fear)

۳۱–۶۰: احساس خنثی یا متعادل

۶۱–۱۰۰: بازار در وضعیت خوش‌بینی یا طمع بالا (Extreme Greed

نقش احساسات بازار در پیش‌بینی روند بورس

نقش احساسات بازار در پیش‌بینی روند بورس

احساسات بازار، پیش‌نگر (Leading Indicator) محسوب می‌شود؛ یعنی پیش از آنکه قیمت‌ها واکنش نشان دهند، احساسات تغییر می‌کنند.

به عنوان مثال:

افزایش ناگهانی خوش‌بینی در شبکه‌های اجتماعی، اغلب منجر به رشد کوتاه‌مدت قیمت‌ها می‌شود. برعکس، افزایش ترس در خبرها می‌تواند نشانه‌ی نزدیک‌شدن به کف بازار باشد (اصطلاحاً Buy When Others Are Fearful).

پلتفرم بورس ۳۶۵، با تحلیل هم‌زمان احساسات و داده‌های معاملاتی، می‌تواند نقاط واگرایی بین رفتار واقعی بازار و ذهنیت جمعی سرمایه‌گذاران را شناسایی کند که یکی از قدرتمندترین سیگنال‌های معکوس در معاملات الگوریتمی است.

نقش بورس ۳۶۵ در تحلیل احساسات بازار بورس ایران

بورس ۳۶۵ به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های هوش مصنوعی بازار سرمایه ایران، دارای ماژول اختصاصی تحلیل احساسات بازار (AI Sentiment Engine) است.

این موتور تحلیلی قادر است:

واژگان مثبت و منفی در اخبار مالی فارسی را شناسایی کند.

احساسات جمعی کاربران فعال در انجمن‌ها و شبکه‌های اجتماعی بورسی را تحلیل نماید.

همبستگی احساسات عمومی با داده‌های واقعی معاملات را اندازه‌گیری کند.

خروجی را به‌صورت شاخصی عددی در داشبورد تحلیل روزانه نمایش دهد.

این سیستم باعث می‌شود که سرمایه‌گذار پیش از وقوع تغییرات قیمتی، تغییر در احساسات بازار را درک کند و این همان مزیت رقابتی کلیدی در بازارهای هوشمند است.

کاربردهای حرفه‌ای احساسات بازار

تحلیل کوتاه‌مدت شناسایی فازهای هیجانی بازار و زمان مناسب ورود یا خروج

مدیریت ریسک پورتفوی تنظیم وزن دارایی‌ها بر اساس احساسات عمومی بازار

معاملات الگوریتمی (Algo Trading) افزودن لایه‌ی روانی به استراتژی‌های خودکار

پیش‌بینی حباب‌های قیمتی تشخیص رفتار طمع‌محور پیش از وقوع اصلاح بازار

نتیجه‌گیری

احساسات بازار بورس، چهره‌ی پنهان معاملات است؛ همان نیروی نامرئی که می‌تواند قیمت‌ها را از منطق اقتصادی جدا کند و یا فرصت‌های سودآور را پیش از همه آشکار سازد.

در دنیایی که اطلاعات فراوان است اما درک عمیق کمیاب، تحلیل احساسات بازار همان پلی است که داده‌های خام را به تصمیم‌های هوشمند تبدیل می‌کند. و در ایران، هیچ ابزاری در این مسیر به اندازه‌ی بورس ۳۶۵، دقیق، داده‌محور و بومی‌سازی‌شده نیست.

مطالعه بیشتر:

هوش مصنوعی در تحلیل سهام

تحلیل هوشمند بورس

پیش‌بینی روند بازار بورس

داده‌های لحظه‌ای بازار سرمایه

سیگنال خرید و فروش سهام

سرمایه گذاری هوشمند بورس

پلتفرم وام دهی آنلاین